Browsing by Author "UNAT, Yavuz (Tez Danışmanı)"

Now showing 1 - 1 of 1
  • No Thumbnail Available
    Item
    MUSTAFA İBN ALİ el-MUVAKKİT'İN USTURLAB RİSALESİ
    (ANKARA ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ FELSEFE (BİLİM TARİHİ ANABİLİM DALI)) TAĞMAN, S. Ertan (Yazar); UNAT, Yavuz (Tez Danışmanı)
    Bilim kısaca insanoğlunun, baslangıçtan bu yana görüntüden ibaret olan dünyayı algılama, algıladıklarını anlamlandırma ve anlamlandırdıklarını da yorumlama çabası olarak değerlendirilebilir. Bu çabanın bir sonucu olarak da görünemeyenler hakkında öngörü ve varsayımlar üretmek yer alabilir. Bu çalısmamızda amaç 16. yüzyılda yasamıs olan ve Osmanlılarda muvakkitlik görevinde de bulunmus olan Mustafa el-Muvakkit'in 'Usturlab Risalesi' adlı eserin günümüz diline çevrilerek bilim tarihindeki yerinin belirlenmesi ve o dönemin gerek astronomi gerekse teknoloji bilgisi hakkında belirlemeler yapmaktır. Usturlab bilinen en eski astronomi aletlerinden biridir. Usturlabın en temel özelliği birçok islemin yapılmasına olanak vermesidir. Gökyüzündeki yıldızların ve Günes'in konumu ve zamanla ilgili problemlerin çözümünde kullanılmıstır. Usturlabın temel prensibi stereografik izdüsüm yöntemidir. Bu yöntemde gökyüzündeki yıldızlar ve Günes usturlab üzerine resmedilmistir. Usturlab gökyüzünün belirli bir zamanda ve yerde nasıl göründüğünü göstermekte kullanılır. Bu usturlab üzerinde yıldızların ve Günes'in çizilmesi ve konumlarının isaretlenmesi ile yapılır. Usturlabın tarihi iki bin yıl öncesine kadar gitmektedir. Usturlabın temel prensibi olan izdüsüm yöntemi M.Ö. 150'li yıllarda bilinmekteydi, ancak doğru usturlabların yapılması M.S. 400'lü yıllarda olmustur. Bunun yanında usturlablar 8. yüzyılda Đslam dünyasında yüksek oranda gelisme göstermistir. Avrupa'ya da 12 yüzyılda Endülüs yoluyla girmistir. 17. yüzyıla kadar usturlabın önemi devam etmistir, ta ki daha doğru ve dakik gözlem aletleri yapılana kadar. Osmanlılarda Usturlab astronomik gözlemlerin yanı sıra Đslamiyet'in bir gereği olarak namaz ve oruç vakitleri ile kıble yönünün doğru olarak bulunmasında kullanılıyordu. Pratik amaçlara hizmet eden usturlab Osmanlılarda da önemli bir astronomi aracıydı. Bu açıdan Osmanlılarda usturlab ile ilgili teknik bilgiler önemli bir yer tutuyordu. Bu aletin kullanılması ile ilgili bilgiler muvakkitler ve medrese hocaları tarafından yazılan kitaplar veya verilen derslerle aktarılmaktaydı. Bu yüzden önemli sayıda yetismis eleman mevcuttu.