Assur Ticaret Kolonileri Çağı'nda Acemhöyük çanak çömleği
No Thumbnail Available
Date
Authors
Journal Title
Journal ISSN
Volume Title
Publisher
Sosyal Bilimler Enstitüsü
Abstract
Orta Anadolu'nun güney yarısında dört ana güzergâhın kesiştiği noktada yer alan Acemhöyük, erişimi kolay konumuyla çevre bölgeler ve ötesiyle kolay iletişim kurabilmiştir. Özellikle Anadolu'da güçlü bir ticaret ağı kuran Eski Assur çağında Acemhöyük yerleşimcileri, bu elverişli konumu çok etkin kullanabilmişlerdir. Böylece artan zenginlik, diğer birçok unsur gibi, çanak çömleğe de yansımıştır. Acemhöyük'ün 40 yılı aşkın devam eden kazı çalışmalarında bunu doğrulayacak çok sayıda çanak çömlek açığa çıkarılmıştır ki bu ?Assur Ticaret Kolonileri Çağı'nda Acemhöyük Çanak Çömleği? başlıklı tez çalışmasında yansıtılmıştır.Yerleşimin VI. ve kısmen V. katında Eski Tunç Çağı'ndan Koloni Çağı'na ?Geçiş?, IV. katta Koloni Çağı'nın ?Erken? evresi yaşanmıştır. Bu katlar sadece dar alanda ve kısa sürelerde araştırılabilmiştir. Acemhöyük'ün en görkemli zamanı Koloni Çağı'nın ?Geç? evresinde, özellikle de yerleşimin III. katında yaşanmıştır. ?Anıtsal Yapılar Evresi? de diyebileceğimiz bu tabakanın bugüne kadar açığa çıkarılmış iki saray yapısı ve bir hizmet binası gibi yapıların odalarında devrin çok nadide eserleri açığa çıkarılmıştır. Yerleşimin II. ve I. katında, görkemli mimari anlamında olmasa da, çanak çömleğin niteliği değişmemiştir. Yerleşimin Aşağı Şehir/Karum sahası da dört tabakalıdır ve tepe kısmına paralel bir seyir izlemiştir.Acemhöyük'ün ?Geçiş? ve ?Erken? Koloni Çağı evrelerinde Eski Tunç Çağı'dan intikal eden boyalı çanak çömlekler büyük ölçüde azalmış, yerini monokrom seramiğe terk etmiştir. İlk defa bu evrede el yapımı boyalı çanak çömlek yanında çark yapımı boyalı bezemeli çanak çömlek de üretilmeye başlanmıştır. Koloni Çağı'nın ?Geç? evresinde boya bezemeli çanak çömlek üzerindeki bantların inceldiği görülür. Bu evrede boya bezemeli kapların sayıca azaldığı, buna karşın boya bezemenin çeşitlenildiğine şahit olunur. Aynı zamanda boya bezemenin yapıldığı alan sınırlanmış, özellikle kapların üst yarısına uygulanmıştır. Yerleşimin I. katında boya bezemeli çanak çömlek cazibesini kaybetmiştir. Acemhöyük'ün Koloni Çağı'nda asıl baskın çanak çömlek grubunu monokrom seramik oluşturur. Astarlı ve astarlı-perdahlı kaplar arasında en çok kırmızı (- şarap kırmızısı) ve aynı düzeyde olmasa da kahverengi tercih edilmiştir. Diğer çoğunluğu oluşturan devetüyü rengindekiler ise hamurları rengindedirler ve sadece ıslakken sıvazlanmışlardır. Acemhöyük kapları, perdahın çok iyi uygulanmış olmasıyla metal parlaklığı görünümündedirler. Keza Geç Koloni Çağı'nda, daha önceden yuvarlak hatlarıyla bilinen kap formlarının köşeli/keskin görünüm almış olması, bu pişmiş toprak kapların metal taklidi olduklarını teyit etmektedir. Bununla birlikte Acemhöyük'te bulunmuş pek çok taş kabın da taklit edildiğini göstermiştir. Bunlara fildişi kaplar da dâhildir. Büyük bir beğeniyle kullanıldığı anlaşılan bu kap formları mühür baskılarında da tasvir edilmişlerdir. Acemhöyük'te bilinen kap formlarının ve zengin türevlerinin III. katında ortaya çıktığı görülür. Acemhöyük kaplarının görünümünde bir basıklık hâkimdir ki, bu Acemhöyük Koloni Çağı kaplarının en karakteristik tanıtıcı özelliğidir. Bunların bir kısmı daha sonraki katlarda kullanılmamıştır. Bu Geç Koloni Çağı katlarında ortaya çıkan kap tipleri Hitit Çağı'na intikal edecektir.Acemhöyük'ün en önemli partneri Kültepe-Kaniş olmuştur. Acemhöyük'te kayd edilmiş kap formlarının çoğu Kültepe'de de açığa çıkarılmıştır. Kültepe bulunulanının daha zengin çeşitliliğe sahip olduğu kuşkusuzdur. Kültepe tabakalarında kap formları bakımından görülen belirgin farklılık Acemhöyük'te aynı ölçüde görülmez. Acemhöyük, Kızılırmak kavsi içindeki yerleşimlerle de sıkı bir ilişki kurmuş, başta Alişar, Boğazköy ve Alaca Höyük olmak üzere kap formları bakımından yakın benzerlikler oluşmuştur. Acemhöyük Koloni Çağı çanak çömleğinin Kuzeybatı sınırını Polatlı-Karahöyük çizer. Acemhöyük ile Ege Bölge'nin iç kesimindeki Beycesultan yerleşimi arasında da uzun süreli bir bağlantı kurulmuştur. İki yerleşim arasında kalan Konya?Karahöyük Acemhöyük'e paralel bir tabaka seyreder ancak kapların mat görünümü açısından oldukça farklılaşır. Acemhöyük'ün doğudaki çerçevesini Orta Fırat yerleşimleri oluşturur. Acemhöyük çanak çömlekleri yerli olmakla beraber Anadolu ile sınırlı kalmamıştır. Bazı kap formları Amuk Ovası üzerinden Suriye ile temasa işaret eder. Kilikya'da Yumuktepe ve Gözlükule'yle birçok kap formunun kullanımı müşterektir. Ayrıca Kıbrıs, Girit, Ege Adaları ve Yunanistan'da bulunmuş pek çok form Acemhöyük'te de bilinmekte olup, çoğunun kullanımı Acemhöyük'ten daha erken değildir.Abstract Acemhöyük, situated at the southern half of Anatolia, where four main roads intersect, easily communicated with the surrounding regions and beyond, through its easily accessible position. Especially, the Acemhöyük settlers, who had established a strong trading network during the Old Assyrian Age, effectively made use of this suitable position. As a result, the increased wealth was reflected in its pottery along with many other items. In the excavations of Acemhöyük, being conducted for more than 40 years, many pottery finds have been unearthed attesting this situation, which is being discussed in this thesis titled as ?Acemhöyük Pottery in the Old Assyrian Trade Age?.In the VIth and partially in the Vth levels of the settlement, the Transition Phase from the Early Bronze into the Old Assyrian Age is observed; and in the IVth level the Early phase of the Old Assyrian Age is observed. These levels have only been investigated in a limited area and for a short period. The most remarkable period of Acemhöyük is the Late Phase of the Old Assyrian Age at the IIIrd level of the settlement. In this level, which can also be named as ?The Monumental Buildings Phase?, two palace buildings and one Service Building has been unearthed so far, and in the rooms of these buildings rare and precious finds of the era have been found. In the IInd and Ist levels, the characteristic of the pottery has not changed, eventhough the same can not be told for the monumental architecture. The Lower City/Karum Area of the settlement consists of four levels and has a parallel progress with the top part of the settlement.In the Transition Phase and the Early Phase of the Old Assyrian Age of Acemhöyük, the pottery with painted decoration inherited from the Early Bronze Age, declines significantly and leaves its space to monochrome ceramic. In this phase, the production of the wheelmade painted pottery begins and for the first time, this pottery is observed besides the hand made painted pottery. In the Late Phase of the Old Assyrian Age the bands on painted pottery get narrower. In this phase, the painted vessels reduce in number, however, the variety of the painted decorations increase. Also the area where the painted decoration is applied gets constricted, especially the upper half of the vessels are preferred for applying the decorations. In the Ist level of the settlement, the pottery with painted decoration looses its charm. The predominant pottery group of Acemhöyük in the Old Assyrian Age is monochrome pottery. Among the slipped and slip-polished vessels red (wine red) is the most, and brown is the second most preferred color. The other major group, the buff coloured pottery reflects the color of its dough and is wet-smoothed. The Acemhöyük vessels are metallic bright, due to being well polished. Likewise, the vessel types known to be having rounded body shapes from earlier periods, take a carinated body shape in the Late Old Assyrian Age, and this confirms that these pottery vessels are an imitation of metal examples. Also, many stone vessels found in Acemhöyük are imitated. Ivory vessels are imitated as well. These vessel types, utilized with great admiration, were also depicted in seal impressions. The known vessel types of Acemhöyük and their rich derivatives appear in the IIIrd level. The Acemhöyük vessels have a flat appearance and this the most characteristic feature of the Acemhöyük Late Old Assyrian Age vessels. These vessel types, appearing in the Late Old Assyrian Age levels will be inherited to the Hittite Age.The most important partner of Acemhöyük has been Kültepe-Kaniş. Most of the vessel types recorded in Acemhöyük is found in Kültepe as well. It is obvious that the Kültepe finds are more diverse. The vessel types of the different levels of Kültepe exhibit distinct differences, in Acemhöyük this difference is not as obvious. Acemhöyük also had close relations with the settlements within the Halys arc, its vessel types exhibit similarities especially with the vessel types of Alişar, Boğazköy and Alaca Höyük. The northwestern limit of the Acemhöyük Old Assyrian Age pottery is Polatlı-Karahöyük. There has been a long lasting relation between Acemhöyük and Beycesultan, a settlement in the interior Agean Region. Konya-Karahöyük, situated between these two settlements exhibit a parallel layering, however differ with its vessels having a dim appearance. The eastern frame of Acemhöyük consists of the Middle Euphrates settlements. The Acemhöyük pottery is native, however it is not restricted to Anatolia. Some vessel types in Acemhöyük indicate contacts with Syria through the Amuq Plain. Many vessel types are common with Yumuktepe and Gözlükule, situated in Cilicia. Also many vessel types found in Cyprus, Crete, Agean Islands and Greece are known in Acemhöyük, mostly they are not used earlier than in Acemhöyük.
Description
Keywords
SOSYAL BİLİMLER (GENEL), GENEL KONULAR