Kur'an'da el-emr bi'l-ma'rūf ve'n-nehy 'ani'l-munker ifadesinin geçtiği ayetlerin tahlili
No Thumbnail Available
Files
Date
2022
Authors
Journal Title
Journal ISSN
Volume Title
Publisher
Sosyal Bilimler Enstitüsü
Abstract
Bu tezin konusu el-emr bi'l-ma'rūf ve'n-nehy 'ani'l-munker ayetlerinin tespit edilen sorunlar çerçevesinde incelenerek değerlendirilmesidir. Bu çalışma söz konusu dokuz ayeti kapsamaktadır. Kur'an'da bahsedilen ifadenin yer aldığı ayetler, 3/ Āluʿİmrān: 104, 110, 114; 7/el-A'rāf: 157; 9/et-Tevbe: 67, 71, 112; 22/el-Ḥacc: 41; 31/ Luḳmān: 17. ayetleridir. Genel anlamda el-emr bi'l-ma'rūf ve'n-nehy 'ani'l-munker, herkes tarafından kolaylıkla uygulanabilir görünen bir görev olmasına karşın, tarihin akışı içinde algılanış biçimleri değişmiş, anlam genişlemiş ve bazı dönemlerde olumsuz olayların yaşanmasında gerekçe olarak kullanılmıştır. Bu açıdan tez İslam toplumunda ilgili ayetlerin yansımalarını ortaya koyması ve bunların güncel uzantılarına çözüm önermesi bakımından önem arzetmektedir. el-Emr bi'l-ma'rūf ve'n-nehy 'ani'l-munker ayetleri ile ilgili bu tez, öncelikle nuzūl ortamını dikkate alarak ayetlerin ilk muhatapları tarafından nasıl anlaşıldığını ve tarihi süreç içinde farklı yorum ve uygulamalardan doğan çeşitliliğin kaynağını tespit etmeye çalışmıştır. Bu tezin ilk bölümünde söz konusu ifadede yer alan dört temel kelimenin etimolojik incelemeleri gerçekleştirilmiştir. Klasik Arapça sözlüklerden ve cahiliye dönemi şiirlerinden elde edilen kullanımlardan yola çıkılarak, ma'rūf ile örf kelimelerinin aynı anlama geldiği belirlenmiştir. Ayetler ikinci bölümde erken dönem tefsirleri başta olmak üzere tefsir ve tarih kaynaklarından taranmıştır. Söz konusu ayetlerin kronolojik değerlendirmesinde, ayetlerin ağırlıklı olarak Medine dönemine ait329 olduğu görülmüştür. Hz. Peygamber'in Medine toplumunda nübüvvet görevinin yanında, üstlendiği liderlik ve hakemlik gibi yeni rollerin niteliği ve Medine toplumunun asli unsurları olan Evs, Ḫazrec ve Medineli Yahudiler özelinde ehl-i kitap arasında geçen siyasi ve ekonomik çekişmelerin ayetlerin inişine etkisi incelenmiştir. Bu incelemede ayetlerin siyasal atıflar barındırdığı anlaşılmış; toplumsal sözleşmelerle, toplumsal barış ve güvenliğin tehlikede olduğu bağlamlarla ve itaat kavramı ile ilgisi görülmüştür. Bu ifadenin tüm toplumun mutabık olduğu hususlar üzerinden bağlayıcılık kazandığı ve ahit kavramı ile benzeşen yönleri bakımından dini hukuki ve ahlaki sahalarda farklı muhteva ve yaptırımlara işaret ettiği anlaşılmıştır. Bu tespitin üzerinde mutlaka durularak her toplumun ve her çağın kabul ettiği ortak değerler ve Kur'an'ın bu ortak değerleri ma'rūf olarak niteleyen ortak ölçüsü netleştirilmeli ve daha sınırları, yöntemleri belli olan bir zeminde konuşulur hale gelmelidir.
Description
Keywords
ma'rūf, munker, emir