Mamografi sistemlerinde farklı tipte meme fantomları kullanılarak ortalama glandüler dozun lüminesans dozimetrelerle belirlenmesi ve okuma parametrelerinin belirlenmesi
No Thumbnail Available
Date
2020
Authors
Journal Title
Journal ISSN
Volume Title
Publisher
Nükleer Bilimler Enstitüsü
Abstract
Mamografi tekniği, kanserin erken aşamada tespit edilmesi amacıyla, düşük enerjili x-ışınları kullanılarak meme görüntüsünün elde edilmesini sağlar. Meme dokusu temelde, yağ doku ve glandüler doku olmak üzere iki farklı dokudan oluşur. Glandüler doku memenin radyasyona karşı en hassas dokusudur. Görüntüleme işlemleri sırasında memenin aldığı dozun takibi için ortalama glandüler doz (MGD) kullanılır ve bu doz radyasyon sebebiyle ortaya çıkan kanser riskiyle ilişkilendirilir. MGD, doğrudan ölçülememekte ancak meme üzerinde yüzey giriş hava kerma (ESAK) değeri ve Monte Carlo simülasyonlarından elde edilen dönüşüm faktörleri aracılığıyla hesaplanabilmektedir. Termolüminesans (TL) dozimetreler yüksek lüminesans verimleri, küçük boyutları ve herhangi bir kabloya gereksinim duyulmadan hasta üzerine yerleştirilebilmeleri gibi özellikleri ile mamografide giriş yüzey dozları ve derin dozların belirlenmesinde sıklıkla kullanılmaktadır. Bu tez kapsamında TLD-100 (LiF:Mg, Ti) ve TLD-100H (LiF:Mg, Cu, P) termolüminesans dozimetrelerinin, 137Cs gama kaynağı ve mamografi sistemi kullanılarak kalibrasyon işlemleri yapılmıştır. Element calibration factor (ECC), reader calibration factor (RCF) ve region of interest (ROI) kullanımının doz değerlendirmesindeki önemi araştırılmıştır. TLD-100 için ROI kullanımının 0.04-32 mGy doz aralığında RCF değerinde %95'e ve bu RCF değeri kullanılarak hesaplanan doz değerinde %50'ye kadar sapmalara neden olabileceği gözlenmiştir. Bu anlamda dozimetrelerle çalışırken ilgilenilen doz alanı ile kalibrasyon yapılan doz değerinin birbirine mümkün olduğunca yakın seçilmesi önerilmektedir. Belirlenen en uygun RCF değerleri ve ROI kullanılarak TLD-100 dozimetreler ile PMMA, TLD-100H dozimetreler ile PMMA, BR-12 ve ACR fantomları için farklı kalınlıklarda MGD değerleri hesaplanmış ayrıca enstitü bünyesinde bulunan Theldo Model 2110 cihazında bulunan 90Sr/90Y beta kaynağı, 137Cs gama kaynağı referans alınarak kalibre edilmiştir. Ayrıca TL dozimetrelerin, ölçüme hazırlanmasında tuzaklanmış yüklerin sıfırlanması işlemi için uygulanan göreli olarak uzun fırınlama protokolleri gerektirebilen tavlama işlemini kullanmadan da dozimetrelerin kullanılabilirliği için yaklaşımlar geliştirilmiştir. Tavlama verileri, PMMA fantomu üzerinde MGD hesaplamalarında karşılaştırmalı olarak değerlendirilmiştir. Sonuç olarak TLD-100 dozimetrelerin %2, TLD-100H dozimetrelerin %7 sapmalarla tavlama yapılmadan da doz hesaplarında kullanılabileceği sonucuna ulaşılmıştır. Ayrıca, mamografi sistemlerinde kullanılan sıkıştırma pedalı konumunun MGD değerini 2, 4, 5, 6 cm kalınlıklarda fantomlar için sırasıyla %9, %5, %6, %5 arttırdığı belirlenmiştir. Bu tez kapsamında yapılan çalışmalar sonucunda ilgili laboratuvarlarda direkt olarak uygulanabilecek protokol veya prosedürler geliştirilmiştir.
Description
Keywords
Mamografi, Radyasyon dozajı, Meme, Meme hastalıkları